Din os filósofos do grupo Tiqqun que a unidade humana elemental non é o corpo, o individuo, e si a forma‑de‑vida; e que esta é unha polarización íntima e particular da vida mesma. Asemade, de igual xeito que o corpo é afectado pola forma‑de‑vida tamén se dá o efecto reciprocamente e non só iso, mais tamén con respecto a todas as interaccións (orgánicas ou non) co medio, con cada un dos eixes nodais que configuran a rede de comunicación entre entidades de realidade humana. Todo isto non deixa de ter moito que ver coas vellas teorías gestálticas (psicoloxía da percepción) e mesmo, nun nivel de aplicación pragmático moito máis actual, coa gestalt como (psico)terapia de relacións interconectivas. Se tomamos a realidade como molde elástico que condiciona a forma adoptada por cada un de nós nunha situación determinada e aceptamos tamén que, dada esa elasticidade, tal realidade se re‑forma a través da configuración establecida por e para nós‑forma‑de‑vida, temos que a capacidade do intercambio (chamémoslle tamén diálogo) creativo é practicamente “tan infinita” (aceptando que esta expresión aparentemente sen sentido ten algo de coherente) coma as posibilidades combinatorias da xenética no nacemento material dun ser que devén humano.

A Orquestra de Improvisación Libre (OIL) que o outro día emerxeu como forma máis ou menos pre‑concibida na sala Nasa tiña o xerme dun ente orgánico de potencial configurativo ilimitado (ou “moi infinito”) en tanto que a súa posibilidade de autodeterminación contaba sempre coa particularidade de cada un dos elementos que a constituían, e esta era sen dúbida a actitude que o elemento director asumía, e non desde unha perspectiva de orde piramidal, senón máis ben en idéntico rango-acordo de horizontalidade como catalizador de sinerxías. Digo que emerxeu como forma pre‑concibida precisamente porque semellaba haber unha intención previa de ser, mais só no seu encontro desa situación particular deviña literalmente en forma; e esa forma era auto‑determinada, nos termos antes indicados, pero recíproca e constantemente interactiva, tanto no seu microcosmos de entidade orquestral, como no macrocosmos de relacións con todas e cada unha das entidades estruturantes do espazo‑tempo no que esta se estaba a dar.

As posibilidades da improvisación como modo creativo dun colectivo permiten certamente que nun concerto destas características se dea unha permanente actualización da súa razón de ser, que non é outra que ser, de seu e neste caso, unha orquestra de improvisación libre. Ser sendo; esta obviedade aparente subliña, sen embargo, un sentido funcional e dinámico da relación multidireccional entre músicos, música e contorno (funcional por canto é a chave que propicia a actualización permanente; dinámica, porque non se trata en ningún caso, dado o seu carácter dialóxico, dunha actualización fixista ou egoica, e si aberta e evolutiva), onde precisamente hai unha incidencia moi marcada sobre os límites: Onde está a liña fronteiriza entre o/s músico/s e a música? Non son, en certo modo e cando se trata de improvisación dentro destes parámetros, dúas expresións, dous correlatos interactivos e simultáneos do mesmo proceso (pois de procesos se trata)? Habería que aclarar, sen embargo, en que xeito se dan as relacións co contorno, entendendo este como o conxunto dos (tamén) procesos espazo‑temporais –acústicos, visuais, táctiles, olfactivos, emocionais, intelectuais, radiestésicos, bioenerxéticos, etc.– concorrentes onde sucede o que sucede incluíndo, por suposto, as formas‑de‑vida que se encontren implicadas nese sistema en calquera das súas manifestacións –público, camareiro, técnico, director de sala, etc.; mais penso que é unha cuestión complicada, propia para desenvolver nunha análise máis minuciosa.

O resultante (e non resultado) dunha experiencia como a da outra noite desde o meu punto de vista particular ten moito que ver coa indagación en si mesmo dun recén nacido; con esa descuberta do mundo a través da súa propia materización: así tropeza e cae como fica deslumbrado pola claridade do ceo; corre con certa pericia cara a un horizonte difícil de distinguir e se abstrae nas profundidades de si mesmo introducindo un pequeno e carnoso dedo no nariz; move libre e descoordinadamente os seus membros ou atina na precisa harmonía dun instante de seguridade, de afirmación, de presenza. E no entanto, a nós, que o observamos abraiados e indagándonos a un tempo, deixándonos fascinar por esa vontade de ser e até podendo interactuar con el, dóanos a cada paso a orixinalidade da súa esencia manifestada en forma, na súa forma‑de‑vida particular que nace inocente, aínda sen intermediarios nin distorsións tendenciosas, natural (atributo da natureza que é nata), e que toma parte activa na construción do sistema de realidade que entre todos vamos creando. Non é iso, acaso, no que estamos?

Rafael Xaneiro